Wspinaczka to najogólniej przemieszczanie się w terenie na tyle stromym, że wymaga on co najmniej użycia rąk do utrzymania równowagi.
Teren działania:
Wspinacze najczęściej wspinają się na kamienie, skałki, czy góry zbudowane z różnego rodzaju skały: piaskowca, zlepieńca, wapienia, łupka czy granitu.
Alternatywą dla naturalnych form skalnych są sztuczne obiekty wspinaczkowe, służące jako miejsce treningu, a także – coraz częściej – areny zawodów. Z braku takich miejsc, zainteresowanie wspinaczy wzbudzają również murki, ściany budynków, pomniki, mosty – ten rodzaj wspinania znany jest jako urban climbing lub buildering.
Ze względu na kąt nachylenia (nastromienie), teren wspinaczkowy może być połogi, pionowy, przewieszony, a nawet stanowić sufit, (przez wspinaczy określany mianem dachu).
Trudności pokonywanego terenu opisuje się skalą trudności, a przebieg drogi wspinaczkowej za pomocą opisu drogi (tzw. topo).
Najczęściej wspinaczka odbywa się w górę, przemieszczanie się w poziomie nazywamy trawersowaniem.
Rodzaje wspinaczki:
Działalność wspinaczkową można uprawiać w bardzo zróżnicowany sposób w zależności od terenu, pory roku i własnych preferencji.
Najbardziej podstawowym jest podział na:
wspinaczkę klasyczną (możliwe są różne style) – do przemieszczania używa się wyłącznie rąk i nóg; sprzęt wykorzystywany jest tylko w sposób bierny – do asekuracji;
wspinaczkę techniką sztucznych ułatwień (zwana też hakówką lub wspinaczką hakową) – wspinanie z czynnym wykorzystaniem sprzętu do przemieszczania się. Dopuszcza się zawisanie na linie i założonych punktach asekuracyjnych, wykorzystanie ich jako stopnie i chwyty, zawieszanie na nich specjalnych ławeczek, czyli małych drabinek z kilkoma szczebelkami, po których wspinacz wchodzi wyżej i osadza kolejne punkty asekuracyjne.
Rodzaje wspinania w zależności od terenu działania:
wspinanie na sztucznych obiektach,
buildering (urban-climbing) – wspinanie się na budynki, mosty itp.
bouldering – wspinaczka bez asekuracji na niewysokich skałkach (slangowo buldering, baldering),
wspinaczka skałkowa,
wspinaczka piaskowcowa
wspinaczka skalna,
wspinaczka górska,
taternictwo (letnie i zimowe),
alpinizm – w górach lodowcowych,
wspinaczka lodowa,
wspinaczka mikstowa – styl wspinaczkowy wymagający wykorzystania technik zarówno skalnych jak i lodowych; wykorzystywany na przykład w Alpach
drytooling (drajtuling),
wspinaczka wielkościanowa (bigwall),
wspinaczka wysokościowa (himalaizm).
Jeśli chodzi o liczba osób biorących udział w danym przedsięwzięciu, to wspinacze najczęściej prowadzą działalność w zespole dwuosobowym, czasami w trójkę. Na szczególną uwagę zasługuje wspinaczka samotna (zwana także solową), jako że wymaga ona posiadania specyficznych predyspozycji psychicznych oraz dużych umiejętności technicznych.
Biorąc pod uwagę asekurację, dzielimy wspinanie na:
bez asekuracji (zwane potocznie żywcowaniem),
z dolną asekuracją,
z własną asekuracją – wspinanie tradycyjne,
z wykorzystaniem stałych punktów przelotowych, takich jak spity, czy ringi) – wspinanie sportowe,
z górną asekuracją,
na drugiego,
na wędkę.
Z uwagi na szczególnie trudne warunki, wyróżniamy:
wspinaczkę zimową,
wspinaczkę nocną.
Styl
Styl pokonania drogi jest szczególnie istotny we wspinaczce skalnej, sportowej i tradycyjnej. O ile w wypadku wspinaczki tradycyjnej wszystkie poniższe wypunktowane style pokonywane są z własnoręcznym osadzeniem wszystkich punktów asekuracyjnych, o tyle w wypadku wspinaczki sportowej wspinacz zwykle korzysta z istniejącej asekuracji a nawet prosi np. partnera o zawieszenie ekspresów, co umożliwia rzekomo utrzymanie klasy przejścia w stylu OS. Warto jednak porównać te dwa style: przejście drogi bez jej uprzedniej znajomości zakładając własnoręcznie wszystkie punktu asekuracyjne i przejście drogi bez jej uprzedniej znajomości ale z zamocowanymi wszystkimi ekspresami, tak aby nie zajmować się kwestia asekuracji. Jak widać kwestia klasy przejścia jest bezdyskusyjna. Widać także, że sama informacja o trudności sportowej drogi nie wystarcza do oceny klasy przejścia. Ważne aby pamiętać, że istnieje potężna presja psychiczna aby uwypuklać wartość uprawianego stylu wspinania i deprecjonować inne style. Tym samym gdyby na świecie istniała jedynie wspinaczka sportowa (co nie jest oczywiście prawdą) sytuacja miałaby się tak: informacja o stylu, w jakim została pokonana droga, jest, obok wyceny jej trudności, najważniejszym kryterium dla oceny wartości przejścia. Dlaczego? O tym dalej.
Wyróżnia się następujące style pokonania drogi:
OS (on sight, onsight, "od strzału") – najwyżej ceniony, najbardziej podziwiany, szczególnie w przypadku trudnych dróg. Polega on na przejściu drogi z asekuracją dolną, ale bez ŻADNEGO wcześniejszego zapoznania się z jej przebiegiem (poza obejrzeniem przed startem), bez oglądania przejścia przez innego wspinacza i bez podpowiedzi. Każde odpadnięcie powoduje, że droga ta może być pokonana maksymalnie stylem RP
Flash – praktycznie to, co OS, z tym, że dopuszcza się podpowiedzi i oglądanie przejścia przez innego wspinacza
RP (redpoint, rotpunkt) – styl lansowany przez Francuzów, dopuszcza dowolną liczbę wcześniejszych przejść w dowolnym stylu, jednak RP zdobywa się prowadząc drogę z dolną asekuracją i bez żadnego obciążania liny czy odpadnięć. W takich przypadkach wspinacz musi zjechać do startu, a lina musi być wyjęta ze wszystkich przelotów i zabawa zaczyna się od zera
RK (rotkreis) – styl niższy od RP, dopuszcza odpadnięcie, jednak wspinacz musi być opuszczony do startu, ale lina pozostaje w przelotach – wspinacz do ostatniej zrobionej "wpinki" wspina się "na wędkę". Nazwa wzięła się z dawnego zwyczaju oznaczania na skale już pokonanych dróg – czerwonym krzyżykiem. Na drogach pokonanych później bez odpadnięć zamalowywano krzyżyk kropką – stąd RP.
AF (all free) – nie uznawany za wartościowy, robiony z asekuracją dolną, ale dopuszcza odpadnięcia i odpoczynek w zwisie, a następnie kontynuację wspinaczki z miejsca odpoczynku. Idealny do patentowania drogi przed przejściem RP
TR (top rope) – tzw. wędka – lina zawieszona jest na topie drogi, wspinacz jest asekurowany "na krótko" i w razie odpadnięcia od razu zawisa na linie. Styl najbezpieczniejszy, ale bez żadnego znaczenia sportowego (aczkolwiek kiedyś uznawano przejścia TR)
SOLO ("na żywca") – jest to bardziej sposób asekuracji (a właściwie jej brak) niż styl. Przejścia SOLO wymagają ogromnych umiejętności i bardzo silnej psychiki. Przez niektórych uważane za nieuzasadnione igranie ze śmiercią, a dla innych (np. dla Dana Osmana) były nieodłącznym elementem wspinaczki. Niewątpliwie trudna droga pokonana SOLO OS wzbudzi podziw każdego łojanta.
